Katie Eppenhof: “Ervaringskennis haal je niet uit boekjes”
Als jongerenwerker aan de slag? Van haar lang zal ze leven niet, dacht Katie Eppenhof altijd. “Ik wilde tijdens mijn studie Social Work absolúút geen jongerenwerker worden. Ik had er een geitenwollensokkenbeeld bij. De hele dag knutselen met jongeren, dat idee. Veel liever wilde ik de psychiatrie in, of de GGz. Ik had het idee dat ik daar een verschil kon maken. Maar mijn docenten van de opleiding bleven volhouden: jij moet jongerenwerker worden.” Bijna twaalf jaar later is ze nog elke dag blij dat ze dat advies heeft opgevolgd.
“Jongeren bepalen mijn agenda”
In 2012 ging Katie aan de slag bij R-Newt, het kinder- en jongerenwerk van ContourdeTwern. “Ik kwam er direct achter dat jongerenwerk veel breder is dan mijn beeld van het vak was. Dat komt vooral omdat er op school zo weinig aandacht werd besteed aan jongerenwerk. Pas in de praktijk zag ik in hoe dynamisch en divers dit vak is”, vertelt Katie. De gedachte om ‘altijd nog te eindigen in de psychiatrie’ bleef hangen, maar na een paar weken kwam Katie tot de conclusie dat ze in het jongerenwerk méér kan. “Binnen het jongerenwerk werk je preventief. Daar hebben jongeren meestal veel meer baat bij.” En ruimte voor eigen invulling, met een takenpakket dat je zelf samenstelt, dat sprak Katie aan. “Doordat het takenpakket zo breed is, heb je veel afwisseling. Jongerenwerk past niet zo goed binnen de gangbare systeemwereld, waar de kaders al geplaatst zijn. Op een werkdag bepalen de jongeren mijn agenda. Ik ben daar waar zij zijn.”
Jullie hebben een stém
Om betekenisvol te zijn voor jongeren en te staan waar ze nu met veel jongeren staat, heeft Katie een lange adem moeten hebben. “In het begin had ik helemaal niet het gevoel dat ik een verschil kon maken voor jongeren. Ik was veel op straat aanwezig en stapte dan op jongeren af. Veel jongens en meiden zaten daar helemaal niet op te wachten. Vaak kreeg ik geen antwoord, of groepen jongeren liepen gewoon weg als ik eraan kwam.” Maar de aanhouder wint, zo bleek. “Op een gegeven moment kregen de jongeren door: Katie komt echt voor óns. Ik ga altijd open het gesprek aan en laat jongeren weten dat ik hun stem kan vertolken.” Inmiddels heeft Katie een vertrouwensband opgebouwd met tientallen jongeren in onder meer de wijk Reeshof in Tilburg. “Met veel jongeren heb ik diepe gesprekken. Dat hoeft vaak helemaal niet over de hulpvraag te gaan waarmee ze initieel naar me toekomen. We kunnen het ook hebben over waar ze goed in zijn. Jongerenwerk is een kwestie van ‘gewoon’ naast jongeren staan. Een jongere hoeft niet op een vast moment elke week met mij het gesprek aan te gaan. Ze weten dat als ze me nodig hebben, ik er ben. De deur staat altijd open. Dat onvoorwaardelijke vind je in geen enkel ander vak, denk ik.”
Vertrouwen & zekerheid
Haar drive om een betekenisvolle jongerenwerker te zijn, komt voort uit haar eigen, niet zo rooskleurige jeugd. “Ik heb me vroeger vaak niet gezien en gehoord gevoeld. Ik werd heel erg gepest. School was voor mij een onveilige plek. Ook thuis speelde er van alles. Ik durfde niet goed bij mensen aan te kloppen en wist niet waar ik thuishoorde. Waar kon ik nou écht mezelf zijn?” Katie ging op straat rondhangen, kwam foute mensen tegen en maakte meerdere traumatische ervaringen mee – waar ze liever niet te veel aan terugdenkt. “Af en toe ging ik wel naar een hulpverlener. Dan moest ik een hele vragenlijst invullen en werd er voornamelijk naar problemen gekeken. Door de focus op mijn gedrag en problematiek, keek ik steeds negatiever naar mezelf.” In veel jongeren die Katie in haar werk ziet en spreekt, ziet ze iets van zichzelf terug. “Ik denk dat mijn eigen ervaringen ervoor zorgen dat ik zo gebrand ben op het verschil willen maken voor jongeren. Ik wil zó graag dat ‘mijn’ jongeren wel het gevoel hebben gezien en gehoord te worden. Ja, bij veel jongeren speelt er nou eenmaal veel in hun leven. Maar wat zit daarachter? Wie is deze persoon nog meer en waaróm gaat het even niet zo lekker?”, vervolgt Katie. Focussen op het goede dat alle jongeren in zich hebben, is wat Katie kenmerkt als professional. “Ik probeer ‘mijn’ jongeren vertrouwen en een stukje zekerheid te geven. Iedere jongere heeft talenten. Laten we ons daarop focussen, in plaats van kijken naar wat er fout gaat. Vanuit de band die ontstaat, is er vervolgens vanzelf ruimte om het ook over de lastige onderwerpen te hebben.”
Theorie wordt veel meer op waarde geschat dan ervaringskennis, maar dat mag – nee móet – als even belangrijk erkend worden.”
Katie Eppenhof, Sociaal Werker van het Jaar 2024
Moederfiguur
Voor veel jongeren vervult Katie een belangrijke rol. “Ik heb regelmatig meegemaakt dat iemand zei: was jij mijn moeder maar. Dan kan ik wel huilen, want ik wil niet die persoon voor iemand zijn. Ik vind het interessant om het gesprek daarover aan te gaan. Hoe komt het dat jij je bij je moeder niet zo voelt? Wat heb je van jouw moeder nodig? Misschien valt daar samen iets in te creëren”, legt Katie uit. Vooral in de puberteit ziet Katie ‘ouderissues’. “Het ís ook gewoon een ingewikkelde periode. Ouders praten een andere taal dan pubers. Soms heb je iemand nodig die een vertaalslag maakt. Ik denk dan met jongeren mee hoe ze het gesprek kunnen aangaan met hun ouders. Maar soms hebben ze ook gewoon even afleiding nodig, in de vorm van een gezellige activiteit. Even niet na hoeven denken, kan soms al fijn zijn. Die laagdrempeligheid en vrijblijvendheid maakt het jongerenwerk zo krachtig en mooi.”
Meepraten over middelengebruik
Eigen ervaringen uit haar jeugd zijn voor Katie de drijfveer om te doen wat ze doet. Sterker nog: haar eigen ervaringen maken dat ze zo góed is in haar vak. Maar vanzelfsprekend was het niet om haar eigen ervaringen mee te nemen in haar werk. “Tijdens mijn opleiding werd me regelmatig duidelijk gemaakt: werk en privé moet je gescheiden houden. Dat beeld werd bevestigd toen ik van collega’s vreemde blikken kreeg als ik begon over mijn eigen ervaringen”, vertelt Katie. Bij jongeren merkte ze juist het tegenovergestelde op. “Ik kon juist heel goed meepraten en adviseren als het bijvoorbeeld over middelengebruik ging. Ik vond beter aansluiting en kon iets inbrengen vanuit mijn eigen ervaringen. Toen dacht ik: ik ga de opleiding tot ervaringsdeskundige doen, zodat ik ook collega’s hierin kan meenemen.”
Ervaringskennis op waarde schatten
Na het volgen van de opleiding Ervaringsdeskundigheid ging het balletje rollen. “Het voelde best lang alsof ik in mijn eentje in mijn blote kont aan het rondrennen was, maar in 2022 kwamen er voor het eerst collega’s naar me toe die vroegen hoe het werkt om je eigen ervaringen in te zetten binnen het sociaal werk en jongerenwerk.” Katie schreef samen met collega’s een voorstel om ervaringsdeskundigheid meer in te bedden in de organisatie, waarna er meerdere werkgroepen en intervisies werden opgericht. “Vanuit verschillende lagen in de organisatie kijken we wat er nodig is en hoe collega’s hun eigen ervaringen kunnen inzetten in hun werk. Dat is een cultuuromslag en vergt nogal wat. Mijn doel is dat uiteindelijk wetenschappelijke kennis, professionele kennis en ervaringskennis even belangrijke kennisbronnen zijn. Theorie en professionele kennis worden veel meer op waarde geschat dan ervaringskennis, maar dat mag – nee móet – als even belangrijk erkend worden.”
Geen praktische oplossing, maar een knuffel
Hoe zet je je eigen ervaringen in als sociaal werker of jongerenwerker? Katie heeft tips. “Het begint ermee dat je je moet realiseren dat je eigen ervaring inzetten in kleine dingen kan zitten. Als een jongere mij vertelt over een afwijzing op school, ga ik in mijn hoofd terug naar mijn eigen afwijzingsmomenten. Zo kan je veel zachter en nabijer een gesprek ingaan en directere vragen stellen. In veel gesprekken probeer ik me dan in te denken: wat als dit om míj zou gaan? Of was als dit over míjn broertje zou gaan? Wat zou ik dan nodig hebben gehad? Je moet niet bang zijn om die gedachten en gevoelens te gebruiken in je gesprekken, zolang je jezelf maar bewust bent dat het altijd ten behoeve van de ander is. Als sociaal werker of jongerenwerker denk je snel in praktische oplossingen, terwijl iemand soms een knuffel nodig heeft, of empathie”, licht Katie toe. Werken vanuit je eigen ervaring als kennisbron is heel erg helpend in het creëren van gelijkwaardigheid. Het biedt ook hoop. “Soms lijkt het leven uitzichtloos en ook ik verloor destijds de hoop op herstel. Maar ik heb leren omgaan met mijn donkere wolken en dat was zeker niet altijd makkelijk. Ik geloof er heel sterk in dat andere jongeren dit ook kunnen en dat wij als professional vanuit een ondersteunende rol hierin perspectief kunnen bieden door écht naast jongeren te gaan staan. Dat leer je niet in boeken.”
Bekijk hieronder een video die een beeld geeft van een werkdag van jongerenwerker en Sociaal Werker van het Jaar 2024 Katie Eppenhof
Meer weten of contact?
Wil jij meer weten over ervaringsdeskundigheid binnen het sociaal werk of jongerenwerk? Katie vertelt je er graag meer over! katie@r-newt.nl