Een artikel uit Zorg + Welzijn geschreven door Carolien Stam
De samenleving wordt steeds radicaler in zijn uitingen. Jongerenwerkers Sandra van Eck en Issam Bulharuz houden contact met jongeren en zoeken een weg om extreme ideeën te signaleren en te bespreken, vooral online. ‘In die digitale groepen moet je als jongerenwerker zijn om te horen wat er leeft, om activiteiten te organiseren en om het gesprek met elkaar te voeren, zeker over controversiële thema’s.’
Radicale ideeën, van links tot rechts of over godsdienst of complottheorieën, houden veel jongeren steeds meer in de greep. Sociale vervreemding noemen de beide jongerenwerkers het: ‘Jongeren krijgen een steeds grotere afstand van en afkeer tegen de burgermaatschappij. Ze kunnen geen aansluiting vinden in de samenleving, voelen zich niet begrepen, gaan zich isoleren en eigen waarheden creëren.’ Een kruitvat, want de jeugd is de toekomst van de samenleving. Jongerenwerkers van R-Newt in Dordrecht werken aan het contact met jongeren om radicale tendensen vóór te zijn. Door in gesprek te gaan met de jongeren in hun eigen “space”: online. Vooral ook over controversiële meningen. Werkt dat? ‘Als iemand zegt: “Ik haat moslims” of “Alle Hollanders zijn racisten”, waarom is dat dan? Dat gesprek moet je voeren’, zegt jongerenwerker Issam Bulharuz.
Sociale vervreemding
Sandra van Eck en Issam Bulharuz zijn jongerenwerkers bij R-Newt in Dordrecht en nauw betrokken bij het project Orpheus – ooit opgezet om moslimradicalisme te traceren en preventief te kunnen handelen. Op dit moment wordt het Orpheus ingericht om sociale vervreemding van jongeren tegen te gaan. Van Eck: ‘Jongeren uit alle lagen en bevolkingsgroepen creëren hun eigen waarheden en zijn gevoelig voor sociale vervreemding.’ Orpheus is een internationaal onderzoeksprogramma waarin R-Newt als enige jongrenorganisatie meewerkt aan een preventieve methodiek tegen sociale vervreemding. ‘Het gaat om het herkennen van extreme controverses, om het signaleren van radicale ideeën en er vervolgens iets mee te doen in de praktijk’, zegt Bulharuz. In het programma zitten ook hogescholen en universiteiten uit België, Engeland en Frankrijk.
Hangen
Het leven van de jongerenwerkers speelt zich voor een groot deel in de avond en zelfs in de nacht af. Bulharuz is bijvoorbeeld regelmatig ’s nachts aan het gamen met “zijn” jongeren. ‘Sinds corona en de lockdowns zijn jongeren meer op andere tijden actief en daar sluiten wij als jongerenwerkers bewust op aan. Vroeger kon je de jongeren ’s avonds ergens buiten vinden om met elkaar te hangen, in ieder geval buiten het zicht van hun ouders. Nu doen ze dat ’s nachts met gamen of in een andere digitale setting. Als je moeder achter je staat, kun je natuurlijk niet even opscheppen over die mooie meid die je gister tegenkwam.’
Digitale groep
De ontmoetingsruimte is veranderd door corona. Van de hangplek buiten naar hangen achter het beeldscherm. Het doel is hetzelfde: contact met je makkers, in de groep of apart. In die digitale groepen moet je dus ook als jongerenwerker zijn om te horen wat er leeft, om activiteiten te organiseren en om het gesprek met elkaar te voeren. Zeker als er controversiële thema’s langskomen. Bulharuz: ‘Dat gesprek is ook een proces van radicale ideeën herkennen en in de groep, met elkaar, op zoek gaan naar een ander beeld. Wij stellen vragen: “Welke informatie gebruik je? Heb je hier wel eens naar geluisterd?” We hebben in het jongerenwerk lang op het spoor gezeten van doen, van talentontwikkeling. Je moet óók denken: “Hoe kan ik mijn activiteit zo aanpassen dat Pietje er ook zin in heeft”. Je moet jezelf als jongerenwerker, maar ook als docent op school, willen verdiepen in een thema dat leeft bij jongeren.’
Algoritmes
Social media kan een belangrijke motor in de sociale vervreemding zijn voor jongeren. Sandra van Eck: ‘Door de algoritmes in de socials die je bekijkt, is het risico groot dat je in een specifiek maatschappijbeeld wordt getrokken.’ Maar dat is niet het enige risico dat de jongerenwerkers signaleren onder jongeren. Van Eck: ‘Jongeren lopen ook risico’s op vervreemding door de omgeving waarin ze opgroeien, door vrienden, door kansenongelijkheid; doordat ze zich niet gehoord voelen en geen perspectief meer zien. Ook heftige life events of andere triggers kunnen eraan bijdragen dat jongeren verder vervreemden van de maatschappij.’
Wat voor moslim ben jij?
‘Wij zien dat jongeren in aanraking moeten komen met andere mensen en met andere gedachten om zelf na te kunnen denken over hun eigen beeld van een controversieel thema’, aldus Van Eck. ‘Dat andere beeld moeten jongeren zelf vinden’, vult Bulharuz aan. ‘Als je een lawine van waarheden over je heen krijgt, dan wordt het moeilijk om een ander beeld te krijgen. Bijvoorbeeld: een jonge moslim vraagt zich af: “Wat voor moslim ben ik eigenlijk?” Dan gaat hij op zoek, hij vraagt zich af of hij goed genoeg is als moslim. Toen IS actief was hier in Nederland zagen de jongeren online filmpjes van mannen die brood uitdeelden aan arme mensen. Dan voel je je gemakkelijker aangetrokken tot zo’n wereldbeeld. Later kwamen de filmpjes van wapens en doden. Dan zegt IS: “Dat zijn wij niet, dat zijn de ongelovigen, kijk eens wat ze met ons volk doen.” Als jongere kom je gemakkelijk in de ban van al die propaganda die je over je heen krijgt. Dat geldt trouwens ook voor de propaganda voor commerciële dingen, bijvoorbeeld een Iphone. Iedereen wil de nieuwste Iphone, omdat jongeren worden gebrainwashed door de pr-machine. Terwijl er genoeg goedkope telefoons zijn te krijgen.’
Agressief gedrag
Het jongerenwerk gebruikt verschillende tools om sociale vervreemding tegen te gaan. Belangrijk is, zegt Van Eck, dat je ideeën bespreekbaar maakt en snapt waar specifiek gedrag vandaan komt. Ook voor docenten op scholen kunnen dit soort tools om te communiceren heel geschikt zijn, zegt Bulharuz. ‘Docenten krijgen ook te maken met jongeren die bijvoorbeeld uit de straatcultuur komen en ogenschijnlijk agressief gedrag vertonen. Deze jongens komen uit een pikorde en zijn vooral nerveus om niet af te gaan of om dingen niet te begrijpen. Dan komt zo’n jongen agressief over, maar de reden van zijn gedrag is een omgeving waarin hij jarenlang is opgegroeid. Daar moet je als docent heel anders mee omgaan en die jongen op een andere manier benaderen.’ Sandra van Eck: ‘Het gaat in de relatie met jongeren ook om compassie. Lector Jan Dirk de Jonge heeft dat mooi beschreven: “Niet bestraffen en corrigeren, maar luisteren, begrijpen, aansluiten en intrinsiek motiveren.”’
Verborgen kamertjes
Wil je sociale vervreemding bij jongeren tegen gaan, dan is het belangrijk om zeker online aanwezig te zijn. ‘Radicalisering verplaatst zich naar online’, weet Bulharuz. ‘Vroeger werden jongeren op straat geronseld en vond je ze terug in Turkije om door te reizen naar IS. Nu zitten jongeren online in verborgen kamertjes. Daar kan alles en kun je alles zeggen; the sky is de limit en je kunt ze niet traceren. Wij zitten als jongerenwerkers op de preventie, we praten met de jongeren in die kamertjes over controversiële ideeën en over bewustwording. We praten over kansen en over perspectief, om jongeren uit de vervreemding te houden.’
Grijze gebied
Gemakkelijk is het niet en jongerenwerkers hebben de tijdgeest niet mee. Bulharuz: ‘Ga maar eens uitleggen dat een jongere niet zo extreem hoeft te reageren op, ik noem maar iets, vaccineren. Deze jongeren zien bij een demonstratie ook hun docent lopen en schreeuwen en ook nog hun oom. In deze tijd geeft iedereen zijn mening, iedereen kan maar zeggen wat hij wil, ook ongevraagd. In een polariserende samenleving vind je gemakkelijker triggers die een extreme denkwijze bij jongeren kan versnellen. Er speelt veel meer dan: ‘Ik ben boos’. ‘Veel jongeren kijken zwart-wit, het is zus of zo. Wij moeten juist het grijze gebied opzoeken en het gesprek aan gaan.’
Meer weten over het project Orpheus?>>
Elke woensdag om 15:00 uur gamen jongerenwerkers van R-Newt samen met jongeren op het online kanaal https://www.twitch.tv/nextup_tv
Next Up tv is een online jongerenwerk, waar jongeren de jongerenwerkers van R-Newt kunnen vinden om met hen in gesprek te gaan. Tevens biedt dit een platform voor jongeren in de breedste vorm; van gaming tot rappen, tot talkshows tot dj’-en.
Neem deel aan het webinar Social Gaming!
Op donderdag 24 februari organiseert R-Newt voor het project Orpheus het webinar Social Gaming: Gebruik maken van de positieve effecten van sociaal gamen
Een reis door on- en offline sociale ervaringen
Tijdens dit Engelstalige webinar neemt spreker Christian van der Stoep je mee in zijn wereld van sociaal gamen. Hij presenteert onder meer het effect en de werkzame elementen van sociale interactie tijdens gaming.
Interesse?
Meld je dan aan:
https://www.eventbrite.be/e/webinar-orpheus-r-newt-social-gaming-tickets-251109714917
We ontmoeten jou graag donderdag 24 februari aanstaande om 10:00 uur. Het webinar duurt tot 12:00 uur. Inschrijving is vrij en deelname is gratis.
